Herbarium


Verzamelen en prepareren van Taraxacum voor het herbarium


Inleiding


Determineren van Taraxacum in het veld kan een moeilijke zaak zijn en daarom is het belangrijk om herbarium materiaal te verzamelen. Om de verschillende soorten - tot nu toe zijn er zo'n 250 soorten vastgesteld- in Nederland te leren kennen moet er verzameld worden om aan de hand van een referentie herbarium en de literatuur de gevonden soort op naam te brengen.

Het verzamelen van Taraxacum heeft totaal geen invloed op het blijvend voorkomen van een soort in zijn habitat ter plekke.

Integendeel zelfs, want bij het afsnijden van een rozet regenereert de wortel veelal een veelvoud van nieuwe rozetten. Iedere tuinliefhebber weet daarover mee te praten.

 

 

Wanneer verzamel ik paardenbloemen voor determinatie en herbarium?

De beste tijd om paardenbloemen te verzamelen voor het herbarium is de periode van half maart tot eind mei. Buiten deze periode moet men geen Taraxacum meer verzamelen. De planten hebben dan totaal andere bladen en er treden verschillende maaivormen op.

Uitzondering zijn de duinpaardenbloemen, Sectie Erythrosperma, die je kunt verzamelen tot half juni. Dan zijn de achenen voldoende rijp en op kleur. Prima voor de juiste determinatie!

Wat gaan we verzamelen?


Verzamel nooit op enigerlei wijze aangetaste planten: dit betreft vraatschade, nachtvorstschade, vaak gekenmerkt  door een geheel verfrommeld omwindsel , en overmatig pathogene aantastingen, die de algehele habitus sterk kunnen veranderen.

Verzamel ook geen juveniele planten d.w.z. de eerste jaargangen( zaailingen) van de paardenbloemen. Die zijn onbruikbaar voor determinatie!

Het verdient aanbeveling om per locatie meer dan een rozet van een bepaalde soort te verzamelen teneinde een vollediger beeld te verkrijgen: vooral bij wortels waaruit meer rozetten ontspruiten zijn opeenvolgende bladtype -generaties vaak goed te zien,terwijl ze afzonderlijk sterk verschillend lijken.

Bij het verzamelen van een flinke pol altijd goed opletten of er niet een of meer paardenbloemen door elkaar heen groeien.Bij de keuze  dat wij eenzelfde soort uit hebben gestoken in eerste instantie uitgaan van overeenkomstige omwindsels in vorm en kleur, omdat deze veelal zowel in jonge als meerjarige planten gelijk zijn, hetgeen van de bladmorfologie niet kan worden gezegd.

 

Hoe verzamelen?


 

Afsnijden boven de penwortel op een zodanige manier dat de bovengrondse delen in positie blijven. Aanwezig dienen te zijn:

  • een uitgegroeide knop

  • een bloemhoofdje

  • een zo rijp mogelijk pluis

  • tenminste vijf bladeren van buiten en naar binnen

 

Noteren bij het verzamelen


 

Standaardgegevens zoals datum,km.blok, plaats en positie

In het algemeen moeten die kenmerken worden genoteerd, die in gedroogde toestand niet of veel minder goed zichtbaar blijven. Bij het toepassen van een correct droogproces blijven kleurkenmerken goed bewaard.

 

  • positie en vorm van de buitenste omwindselbladen; bij voorkeur aan ontluikende knoppen; van aangesloten tot sterk teruggericht, kraagvormig, verward enz.

  • berijptheid van het omwindsel:niet, matig of sterk. Laat zich aan levend materiaal gemakkelijk vaststellen door even zacht over de knop te wrijven, waarmee al dan niet een kleurnuanceverschil teweeggebracht kan worden

  • constitutie van het blad: slap, vettig enz.

  • kleur van de bladsteel(achterzijde) : groen, bleek,rose,rood en purper. Letten op een mogelijk verschil tussen de buitenste (bleek en/of groen) en de binnenste bladeren(rose). Ook kan het van belang zijn of de kleur van de steel  wel of niet overloopt in de kleur van de vleugel

  • kleur en uitbreiding van de kleur op de nerf. Let op mogelijke verschillen van voor-en achterzijde

  • kleur van de buitenste omwindselbladen (binnenzijde) :bleek tot donkergroen(al dan niet gedeeltelijk rose aanlopend),egaal rose, bruingetint rose, purper tot blauwpaars

  • kleur van blad en knoppen:licht-, normaal tot donkergroen

 

 

Prepareren en inleggen voor herbarium


 

Het biedt grote voordelen om de verzamelende paardenbloemen direct in het veld tussen de kranten in te leggen: de bloemhoofdjes staan meestal prachtig open( kenmerken als pollen en kleur stempels goed zichtbaar) en in de avond kan het een of ander vrij snel worden gecorrigeerd. Ook wanneer de weersomstandigheden directe inleg onmogelijk maakt verdient het aanbeveling dit zo spoedig mogelijk te doen bij de eerste gelegenheid; vooral bij vochtig weer krullen planten in een plastic zak snel achterstevoren en onderste boven hetgeen in de avond veel inspanningen eist om er toch nog iets van te maken.

Het prepareren bij de inleg gaat het gemakkelijkst met de bovenkant van de paardenbloem naar onderen; wanneer een flink rozet in het midden gehalveerd wordt liggen de bladeren meteen goed; wanneer beide helften later opgeplakt worden op een herbariumvel ( een voorkant en een achterkant naar boven), kunnen alle kenmerken goed worden vastgesteld.

Als er meerdere bloeiende bloemhoofdjes aanwezig zijn dan is het aanbevolen om deze apart te drogen.Aan dit bloemhoofdje kunnen meerdere kenmerken worden vastgesteld zoals pollen en kleur van de stijlen en ook de vorm van de omwindselbladen.

 Wanneer men in de avond het verzamelde materiaal gaat inleggen zijn de bloemhoofdjes weer gesloten en is het veel moeilijker te prepareren.

 

Hier zie je het prepareren van verzameld materiaal tot herbariummateriaal(foto's Bas Drost)

Zelden worden alle stadia die nodig zijn op een plant aangetroffen; voor wat de vruchten betreft kan dat in veel gevallen in voorzien worden door het langst uitgebloeide hoofdje apart in een plastic zakje ( verzamelnummer met label aanhechten)me te nemen en thuis op een vaasje laten uitpluizen.

Na de eerste inleg en een korte persperiode( een halve dag) moet het materiaal nog eenmaal worden gecorrigeerd; omgeslagen topjes recht zetten, plooien zoveel mogelijk glad strijken en dan kan er verder samengedrukt gedroogd worden.

Opm.: Gebruik bij het corrigeren een tandenstoker en/of  ander houtig gepunt stokje!  (zie foto's)

 

Laat nooit verzameld materiaal in de zon op de achterbank liggen, binnen een uur is alles geel en zijn de meeste kleurnuances verdwenen. Het belangrijkste aspect van het drogen is een goede warme ventilatie door middel van een kacheltje. ( zie figuur ) Wanneer het aanwezige vocht in de plant niet snel wordt afgevoerd treed heel snel vergeling en later bruinkleuring op.

Wanneer men niet de beschikking heeft over een droogapparaat moet er regelmatig papier gewisseld worden, de eerste dag twee maal en dan nog vijf keer 1 maal per dag voordat de het verzamelde materiaal droog is.

Veel beter en sneller en veel minder arbeidsintensief kan worden gewerkt met een droogapparaat; een kacheltje in een kist op verzamelformaat waar het pak paardenbloemmateriaal in een plantenpers- afgewisseld met golfkarton en krant met plant -samengedrukt door het afwisselende golfkarton( om met de warme lucht van van onderen het vocht gestaag af te voeren)-in twee etmalen kurkdroog is. (zie figuur)

 

Opmerking: Zolang de gedroogde paardenbloem nog geen naam heeft is het verstandig om het nog niet op te plakken zodat het gedroogde materiaal van de paardenbloem gemakkelijk van alle kanten bekeken kan worden.